hydroxyindoleacetic acidــ5 یا (HIAAــ5) محصول تجزیه اولیه (متابولیت) سروتونین، که یک ماده شیمیایی (انتقال دهنده عصبی) است و پیام‌ها را بین سلول‌های عصبی منتقل می‌کند. این آزمایش میزان HIAAــ5 را در ادرار یا خون اندازه گیری می‌کند. سروتونین به‌صورت عمده توسط مغز و همچنین سلول‌های خاصی در مجاری برونش (ریه‌ها) و دستگاه گوارش تولید می‌شود. این ماده به انتقال تکانه‌های عصبی و انقباض رگ‌های خونی کمک می‌کند، در چرخه بیداری و خواب شرکت می‌کند و بر روحیه (حالت یا احوال) فرد تأثیر می‌گذارد. بعد از استفاده توسط بدن، سروتونین در کبد تجزیه  می‌شود و متابولیت های آن شامل HIAAــ5 از طریق ادرار دفع می‌شود. به طور معمول، فقط مقدار کمی از  HIAAــ5 در ادرار وجود دارد.

مقادیر زیاد سروتونین و  HIAAــ5 ممکن است توسط برخی تومورهای کارسینوئید تولید شود. تومورهای کارسینوئید توده‌های غده‌ای عصبی (نورواندوکرین) سرطانی یا غیر سرطانی با رشد آهسته هستند که می‌توانند در دستگاه گوارش به ویژه در آپاندیس، و در ریه‌ها ایجاد شوند.

 از هر ۳ تومور کارسینوئید حدود ۲ مورد در دستگاه گوارش یافت می‌شود واکثر آنچه باقی می‌ماند در ریه‌ها دیده می‌شود، اگرچه ممکن است روی سایر اندام‌ها نیز تأثیر بگذارد.

برطبق گزارش انجمن سرطان آمریكا، سالیانه حدود ۸۰۰۰ مورد تومورها یا کنسرهای نورواندوکرین كه از دستگاه گوارش شروع می‌شود و ۲۰۰۰ تا ۴۰۰۰ مورد نیز از ریه‌ها شروع می‌شود در ایالات متحده تشخیص داده می‌شوند. آمار واقعی این تومورها باید بیشتر باشد، اما بیشتر آن‌ها کوچک باقی مانده و هیچ علائمی ایجاد نمی‌کنند. هنگامی که تومورهای کارسینوئید در بیماران بدون علامت در طی اقدامات جراحی و یا دلایل دیگر کشف می‌شود، آن‌ها را تومورهای "اتفاقی" می‌نامند. درصد کمی از این تومورها ممکن است در نهایت به اندازه کافی بزرگ شوند و باعث انسداد در روده‌ها یا لوله‌های برونش ریه شوند.

حدود ۱۰٪ از تومورهای کارسینوئید، که به‌صورت اولیه در مجاری دستگاه گوارش پیدا شده‌اند و بر کبد تاثیر می‌گذارند، سروتونین کافی تولید می‌کنند تا علائمی مانند برافروختگی صورت، اسهال، ضربان قلب سریع و خس خس سینه ایجاد کند، که به آن‌ها سندرم کارسینوئید گفته می‌شود. سروتونین که باعث سندرم کارسینوئید می‌شود ممکن است به طور مداوم یا متناوب آزاد و رها شود و منجر به افزایش قابل توجه مقادیر HIAAــ5  در خون و ادرار شود.

نمونه چگونه برای انجام آزمایش جمع آوری می‌شود؟

یک نمونه ادرار ۲۴ ساعته برای آزمایش HIAAــ5 ارجح است زیرا سطح متابولیت ممکن است در طول شبانه روز متفاوت باشد. برای جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته، تمام ادرار تولید شده در یک دوره ۲۴ساعته باید جمع‌آوری گردد . بهتر است نمونه را در یک مکان تاریک و خنک مانند یخچال نگهداری کنید. نمونه ادرار رندوم نیز گاهی آزمایش می‌شود، که البته به همراه با سطح کراتینین ادرار، هنگامی که نمونه ۲۴ ساعته امکان پذیر نیست، آزمایش می‌شود.آزمایش بر روی نمونه ادرار رندوم دقیق نیست و اگر  HIAAــ5 اضافی به طور متناوب آزاد شود ، ممکن است از دست برود و این حالت تشخیص داده نشود. گاهی اوقات برای انجام این آزمایش از ورید بازو نمونه خون گرفته می‌شود و آزمایش بر روی نمونه خون انجام می‌شود.

آیا برای اطمینان از کیفیت نمونه به آماده سازی خاصی جهت انجام این آزمایش نیاز است؟

رعایت برخی نکات برای نتایج دقیق HIAAــ5  مهم است. غذاهای سرشار از سروتونین مانند آووکادو موز، آناناس، آلو، طالبی، گریپ فروت، یک‌نوع موز که به‌صورت پخته خورده می‌شود (پلانتین)، خربزه، میوه‌های کیوی، گردو، آجیل‌ها، کره‌ها (مثل کره بادام زمینی)، گردوی آمریکایی، گوجه فرنگی و بادمجان‌ها می‌توانند در اندازه گیری HIAAــ5 تداخل ایجاد کنند و باید از مصرف آن‌ها از ۳ روز قبل از انجام آزمایش و نیز در جریان جمع آوری (نمونه ادرار) خودداری شود. همچنین داروهای متنوعی وجود دارد که می‌توانند بر متابولیسم سروتونین و در نتیجه آزمایش HIAAــ5 تأثیر بگذارند. لازم است که قبل از کاهش یا قطع هر دارویی با پزشک خود مشورت کنید. برخی از آزمایشگاه‌ها قبل از جمع آوری نمونه‌های خون، درخواست یک شب ناشتایی دارند.

مقادیر مرجع

مقدار طبیعی 5- هیدروکسی اندول استیک اسید در ادرار ۲۴ ساعته کمتر از ۶ میلی گرم است.

تفسیر نتایج

سطوح بشدت افزایش یافته‌ی این متابولیت احتمالا بیش از ۲۰۰تا ۶۰۰میلی گرم در ادرار ۲۴ساعته می‌تواند بیانگر وجود تومور کارسینوئید باشد. البته از آنجا که این تومورها از نظر ترشح و ذخیره سروتونین تفاوت می‌کنند، ممکن است در برخی از بیماران سطوح افزایش یافته مشاهده نشود و در اینگونه موارد آزمایش‌های مجدد لازم خواهد بود.