پرتوسیس که معمولاً سیاه سرفه نامیده می‌شود، عفونت تنفسی است که توسط باکتری بوردتلا پرتوسیس ایجاد می‌شود. این باکتری‌ها بسیار مسری هستند و از طریق سرفه و عطسه و تماس نزدیک از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شوند. آزمایش‌ سیاه سرفه برای تشخیص عفونت با بوردتلا پرتوسیس انجام می‌شود.

 دوره کمون یعنی زمان بین عفونت با باکتری و بروز علائم و نشانه‌ها از چند روز تا سه هفته متفاوت است.

بوردتلا پرتوسیس معمولاً باعث عفونت طولانی مدت و سه مرحله‌ای می‌شود: 

• مرحله نزله‌ای با علائم خفیف سرماخوردگی: این اولین مرحله از بیماری است که معمولاً حدود یک تا دو هفته طول می‌کشد. علائم ممکن است شبیه سرماخوردگی خفیف، همراه با آبریزش بینی، تب خفیف و سرفه‌های گاه به گاه باشد. نوزادان در این مرحله ممکن است دچار آپنه (توقف تنفسی) شوند و مستعد ابتلا به خفگی باشند. افراد در این مرحله بسیار مسری هستند.
•  مرحله حمله‌ای بیماری یا مرحله پاروکسیسمال: این مرحله که مرحله‌ی اصلی از عفونت است ممکن است یک تا دو هفته طول بکشد یا برای حدود دو ماه ادامه یابد و با سرفه‌های شدید مشخص می‌شود. سرفه‌ها غالبا با صدای شدید دمی (صدای ووپ یا هووپ) همراه است و بیماران پس از این سرفه‌ها احساس خستگی و یا استفراغ می‌كنند.

 مرحله نقاهت و بهبودی: در مرحله سوم، دفعات و شدت سرفه شروع به كاهش می‌كند و طی دو تا سه هفته بعد كاهش می‌یابند.

سیاه سرفه گاهی ممکن است منجر به عوارضی شود که نیاز به بستری شدن در بیمارستان خصوصاً برای نوزادان داشته باشد و ممکن است شامل آپنه (۶۱٪) یا ذات الریه (۲۳٪) یا بندرت تشنج (۱٪)، بیماری یا آسیب مغزی (آنسفالوپاتی) (حدود ۰/۳٪)  ) یا مرگ (۱٪) باشد.

سیاه سرفه قبلاً در ایالات متحده بسیار شایع بود و در جریان طغیان‌های بیماری که هر چند سال یکبار اتفاق می‌افتاد حدود ۲۰۰۰۰۰ نفر به آن مبتلا می‌‍شدند. از زمان معرفی واکسن سیاه سرفه و واکسیناسیون گسترده نوزادان، این تعداد به شدت کاهش یافته است.

 برای دستیابی به جزئیات بیشتر در مورد واکسن سیاه سرفه، به سایت مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) مراجعه کنید: Summary of Vaccine Recommendations

نکته مهم اینکه عفونت قبلی با عامل بیماری یا انجام واکسیناسیون کامل برای سیاه سرفه از ابتلای مجدد شما به بیماری جلوگیری نمی‌کند زیرا آن‌ها مصونیت مادام العمر یا محافظت در برابر عفونت مجدد را ایجاد نمی‌کنند. افراد کاملاً واکسینه شده که به بوردتلا پرتوسیس مبتلا شده‌اند، ممکن است دچار عفونت با شدت کمتری، با سرفه مداوم، اما بدون سرفه‌های حمله‌ای کلاسیک شوند.

 شیوع دوره‌ای سیاه سرفه در نوزادان واکسینه نشده، نوجوانان و بزرگسالان هنوز در ایالات متحده رخ می‌دهد.

 طبق گزارش‌های مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) هر ساله ۱۰ تا ۴۰ هزار مورد سرفه سیاه گزارش می‌شود. در آخرین طغیان گزارش شده بیش از ۴۸۰۰۰ مورد سیاه سرفه در سال ۲۰۲۱ گزارش شده است و موارد زیادی هست که احتمالا گزارش نشده است. 

آزمایشات تشخیصی برای سیاه سرفه

از آنجا که علائم اولیه سیاه سرفه به ویژه در مرحله نزله‌ای، اغلب از علائم سرماخوردگی یا سایر بیماری‌های تنفسی مانند برونشیت، آنفلوانزا (فلو) یا در کودکان، ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV)، قابل تشخیص نیست. آزمایش برای کمک به شناسایی عفونت لازم است.

 چند روش آزمایشی برای تشخیص سیاه سرفه وجود دارد و نوع آزمایش درخواستی پزشک معالج شما تا حد زیادی به مدت زمان بروز علائم بستگی دارد.

•  کشت باکتریایی - اگر باکتری بوردتلا پرتوسیس در نمونه شما وجود داشته باشد، این باکتری‌ها در محیط آگار رشد می‌کنند. ممکن است رشد باکتری تا ۷ روز طول بکشد. با این حال، اگر قبل از جمع‌آوری نمونه با آنتی بیوتیک خاصی تحت درمان قرار گرفته باشید، احتمال رشد باکتری کمتر است. آزمایش کشت در ۲ هفته اول پس از شروع علائم بسیار کاربردی است. در صورت لزوم، ممکن است از باکتری‌هایی که در محیط کشت رشد می‌کنند برای آزمایش تعیین حساسیت آنتی بیوتیکی مورد استفاده قرار گیرند تا مناسب‌ترین آنتی بیوتیک برای درمان شناسایی شود.
•  واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) - این آزمایش مواد ژنتیکی (به‌عنوان مثال DNA) را از باکتری تشخیص می‌دهد. این تست در عرض ۲ ساعت انجام می‌شود. PCR می‌تواند مواد ژنتیکی را از زمان بروز علائم اولیه تا حدود ۳ تا ۴ هفته بعد تشخیص دهد.

• آزمایش خون برای آنتی بادی‌های ضد سیاه سرفه (به عنوان مثال IgA، IgG ،IgM)  (سرولوژی)

این آزمایشات آنتی بادی‌های تولید شده توسط سیستم ایمنی بدن در پاسخ به بوردتلا پرتوسیس را تشخیص می‌دهد.  آزمایش آنتی بادی آزمایش ارجح نیست زیرا روشی غیر مستقیم برای شناسایی عفونت است. این نوع آزمایش در بیمارانی که بیش از ۳ الی ۴ هفته از دوره بیماری آن‌ها گذشته است بیشترین کاربرد را دارد.

 طبق اظهار نظر CDC، از ۲ تا ۸ هفته پس از شروع سرفه می‌توان از سرولوژی استفاده کرد و در برخی موارد تا ۱۲ هفته پس از شروع نیز می‌تواند مفید باشد. 

چگونه نمونه برای آزمایش جمع آوری می‌شود؟ 

جمع‌آوری مناسب نمونه‌های مورد نظر برای دستیابی به نتایج دقیق اهمیت دارد. برای کشت باکتریایی یا آزمایش PCR، یک سواب نازوفارنکس یا آسپیره بینی جمع آوری می‌شود.

 برای آزمایشات سرولوژی (جستجوی آنتی بادی ضد باکتری‌ها)، نمونه خون لازم است.

طرز تهیه نمونه با استفاده از سواب نازوفارنکس به این صورت است که سر بیمار را بطرف عقب گرفته و سواب را بداخل یکی از سوراخ‌های بینی فرو کرده و ادامه می‌دهیم تا بیمار مقاومت کند. سپس به‌مدت چند ثانیه اجازه می‌دهیم سواب در جای خود بماند و بعد چند بار آن را چرخانده تا تعدادی از سلول‌ها به آن بچسبند و سپس سواب را خارج می‌کنیم. این عمل دردناک نیست اما  باعث تحریک انتهای بینی و اشکریزش و سرفه کردن می‌شود.  

 برای آسپیره از بینی، از یک سرنگ برای وارد کردن مقدار کمی سالین استریل به مجرای بینی استفاده می‌شود و سپس از مکش آرام استفاده می‌شود مایع حاصل را جمع‌آوری کنند. برای آزمایش آنتی بادی، از نمونه خون وریدی استفاده می‌شود.