زمان ترومبوپلاستین نسبی (PTT؛ همچنین به عنوان ترومبوپلاستین نسبی فعال شده (aPTT) نیز شناخته می‌شود) یک آزمایش غربالگری است که توانایی تشکیل لخته‌های خون را ارزیابی می‌کند. این آزمایش تشکیل لخته در نمونه خون (در شرایط آزمایشگاهی) بعد از افزودن مواد (معرف) را بر حسب ثانیه اندازه‌گیری می‌کند. PTT مقدار و عملکرد پروتئین‌های خاصی را در خون ارزیابی می‌کند که به آن‌ها فاکتورهای انعقادی گفته می‌شد و بخش مهمی از تشکیل لخته خون هستند.

وقتی بافت (های) بدن یا دیواره رگ‌های خونی آسیب می‌بینند، خونریزی رخ می‌دهد و فرایندی به نام هموستاز آغاز می‌شود. ابتدا سلول‌های کوچکی به نام پلاکت به این ناحیه می‌چسبند و سپس در محل آسیب تجمع می‌یابند. در همان زمان، فرآیندی به نام آبشار انعقادی آغاز می‌شود و عوامل انعقادی بصورت مرحله به مرحله فعال می‌شوند. از طریق واکنش‌های آبشاری، رشته‌هایی به نام فیبرین تشکیل می‌شوند و به صورت شبکه‌ای متصل می‌شوند و به محل آسیب می‌چسبند و آن را تثبیت می‌کنند. این حالت یک لخته خون پایدار ایجاد می کند تا صدمات عروق خونی را از بین ببرد و از ادامه‌ی خونریزی جلوگیری کند و به مناطق آسیب دیده زمان می دهد تا بهبود یابند.

هر قسمت از این فرآیند هموستاتیک باید به درستی کار کند و به مقدار کافی نیز وجود داشته باشد تا لخته خون بشکل نرمال تشکیل شود. اگر میزان یک یا چند عامل خیلی کم باشد، یا اگر عوامل نتوانند کار خود را به درستی انجام دهند، در این صورت ممکن است لخته پایدار ایجاد نشود و خونریزی ادامه یابد.

نتیجه این آزمایش با یک دامنه مرجع طبیعی مقایسه می‌شود. اگر لخته شدن PTT بیش از حد معمول طول بکشد، PTT "طولانی مدت" گفته می‌شود.

اغلب آزمایش PTT (برای بررسی مشکلات مربوط به خونریزی یا لخته شدن خون (و به عنوان مثال ارزیابی قبل از عمل) به همراه آزمایش زمان پروترومبین (PT) درخواست داده می‌شود. پزشک نتایج هر دو آزمایش را ارزیابی می‌کند تا در رد یا تعیین علت خونریزی یا اختلال لخته شدن، به نتیجه برسد.

 اکنون مشخص شده است که آزمایش‌های انعقادی مانند PT و PTT براساس آنچه به طور مصنوعی در محیط آزمایشگاه اتفاق می‌افتد (in vitro) است و بنابراین لزوما آنچه را که در بدن اتفاق می‌افتد، منعکس نمی‌کند (in vivo). با این وجود می‌توان از آن‌ها برای ارزیابی برخی از اجزای سیستم هموستاز استفاده کرد. آزمایش‌های PTT و PT هر یک فاکتورهای انعقادی را که بخشی از گروه‌های مختلف مسیرهای واکنش شیمیایی آبشاری هستند بنام‌های مسیرهای داخلی، خارجی و مشترک  ارزیابی می‌کنند.

• از PTT برای ارزیابی فاکتورهای انعقادی XII ، XI ، IX ، VIII ، X ، V ، II (پروترومبین) و I (فیبرینوژن) و همچنین prekallikrein (PK) و کینینوژن با وزن مولکولی بالا (HK) استفاده می‌شود.
• آزمایش PT فاکتورهای انعقادی VII ، X ، V ، II و I (فیبرینوژن) را ارزیابی می‌کند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در این باره، به تست آبشار انعقادی مراجعه کنید.