اوپیوئیدها دسته‌ای از داروها هستند که برای کاهش درد استفاده می‌شوند (مسکن‌های مخدر). 

آزمایش اپیوئید برای تأیید وجود مواد افیونی در ادرار، خون، بزاق، مو یا عرق استفاده می‌شود. اوپیوئیدها شامل مواد افیونی هستند که از منابع طبیعی (به عنوان مثال هروئین و مرفین) و مواد مخدر نیمه مصنوعی و مصنوعی (به عنوان مثال، اکسی کودون، هیدروکودون و فنتانیل) گرفته شده است.

برخی آزمایش‌ها ممکن است فقط چند ماده افیونی را تشخیص دهند یا ممکن است شامل آزمایش تعداد زیادی مواد مخدر خاص باشند.

آزمایش‌های افیونی ممکن است به دلایل پزشکی، به عنوان مثال، برای تعیین انطباق با داروهای افیونیِ تجویز شده، تعیین پایبندی به برنامه توان‌بخشی وابستگی شیمیایی یا به دلایل قانونی، به‌عنوان مثال، به دستور دادگاه، درخواست شود.

اعتیاد به مواد افیونی در حال حاضر یک اپیدمی است و به عنوان مورد اورژانس بهداشت عمومی در ایالات متحده در نظر گرفته می‌شود. 

طبق گزارشات مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، مرگ و میر ناشی از مصرف بیش از حد مواد افیونی از سال ۱۹۹۹ چهار برابر شده است. برای مبارزه با اعتیاد به مواد افیونی، دستورالعمل‌های CDC در سال ۲۰۱۶ در مورد تجویز مواد مخدر برای درد مزمن شامل آزمایش سالانه ادرار برای کنترل بیماران از نظر سوء مصرف یا تبدیل مواد افیونی است.

اکثر دستورالعمل‌های پزشکی توصیه می کنند: بیمارانی که بیش از ۹۰ روز مواد افیونی مصرف می‌کنند حداقل سالانه و قبل از شروع درمان، ادرار خود را آزمایش کنند. افرادی که از مواد افیونی استفاده می‌کنند ممکن است آن‌ها را بلعیده، استنشاق کنند، دود کنند یا تزریق کنند.

اثر یک ماده‌ی مخدر به نوع خاص اوپیوئید استفاده شده، مقدار استفاده شده، خلوص آن و روش استفاده بستگی دارد، مثلاً اینکه به صورت قرص مصرف شود یا تزریق گردد.

برای آزمایش مواد افیونی، پزشکان ممکن است نمونه ادرار را برای غربالگری به آزمایشگاه بفرستند یا ممکن است در مطب خود آزمایش کنند. آزمایش ممکن است به عنوان آزمایشات در بالین بیمار انجام شود، که در این صورت از نوارهای کوچکی استفاده می‌شود که در ادرار فرو رفته و با ظاهر شدن یک خط رنگی روی نوار تفسیر می‌شوند. اگر کسی در ۱ تا ۳ روز گذشته مواد افیونی مصرف کرده باشد، اکثر مواد افیونی در ادرار با این روش تشخیص داده می‌شود، اما این بازه زمانی به ماده مخدر خاص مصرف شده و به توانایی فرد در متابولیزه کردن دارو بستگی دارد.

تشخیص برخی از مواد افیونی ممکن است با آزمایشات معمول غربالگری دشوار باشد زیرا ممکن است این آزمایش برای تشخیص داروی خاص مورد نظر طراحی نشده باشد.

پزشکان ممکن است هنگام درخواست آزمایش، نوع مواد افیونی مورد نظر را مشخص کنند. غالباً، آزمایشگاه‌ها یک تست پانل از پیش تعیین شده را ارائه می دهند که شامل چندین نوع غربالگری برای مخدرهای تجویز شده معمول است. در جدول زیر چند نمونه از مواد مخدر یا متابولیت‌های مواد مخدر ذکر شده است که ممکن است آزمایش شوند.

تست‌های غربالگری مثبت تشخیص فرضی یا احتمالی را ارائه می‌دهند. این به این دلیل است که برخی از آزمایشات غربالگری امکان نتایج مثبت کاذب را دارند. بنابراین، آزمایش‌های غربالگری که مثبت هستند اغلب با آزمایش دوم باید تأیید شوند تا ماده دقیق موجود را مشخص کنند. 

آزمایش‌های تأییدی معمولاً حساس‌تر از آزمایش‌های غربالگری هستند و سطوح پایین‌تری از مواد مخدر خاص را تشخیص می‌دهند. آزمایش تأییدی معمولاً با ابزاری به نام طیف‌سنج جرمی انجام می‌شود. انواع آزمایشات طیف‌سنجی جرمی که برای آزمایش تأییدی استفاده می‌شود شامل کروماتوگرافی گازی/ طیف‌سنجی جرمی (GC / MS) و کروماتوگرافی مایع - طیف سنجی جرمی پشت سرهم یا متوالی (LC-MS / MS) است.

هر دو تست‌های غربالگری و تست‌های تأییدی بر اساس یک نقطه برش (cut-off) تفسیر می‌شوند. اگر دارویی وجود نداشته باشد یا اگر دارو در غلظت زیر کاتاف وجود داشته باشد، آزمایش به عنوان "غیرقابل شناسایی" ، "غایب" یا "منفی" گزارش می‌شود.

اگر دارویی در غلظت برابر یا بالاتر از کاتاف حد قطع وجود داشته باشد، آزمایش به عنوان "شناسایی شده"، "موجود" یا "مثبت" گزارش می‌شود.

همچنین ممکن است آزمایش انجام شود تا مشخص شود آیا به نمونه ادرار چیزی اضافه شده است، مانند آب، سفید کننده یا سایر مواد شیمیایی (تقلبی) که ممکن است در تلاش برای تداخل در آزمایش اضافه شده باشد. 

در صورت شک به تقلب، آزمایش ممکن است غیر معتبر یا تقلبی گزارش شود.

نمونه‌های ادرار نیز ممکن است به‌عنوان نمونه‌ی رقیق تشخیص داده شوند. اگر فردی قبل از آزمایش مقدار زیادی آب یا مایعات دیگر مصرف کند، ممکن است ادرار رقیق تولید شود. ادرار رقیق نیز ممکن است ناشی از برخی شرایط پزشکی باشد. اگر فردی مایعی مانند آب را به نمونه ادرار اضافه کند، این نیز ممکن است باعث رقیق شدن ادرار شود. همیشه نمی‌توان نحوه رقیق شدن ادرار را تعیین کرد. اگر ادرار آنقدر رقیق باشد که نتایج قابل اعتماد نباشد، ممکن است نتیجه آزمایش بی‌اعتبار یا تقلبی گزارش شود.