نیکوتین یک ماده شیمیایی اعتیاد آور است که به‌طور طبیعی در گیاه تنباکو و در برخی محصولات ساخته شده (صناعی)، مانند برخی از سیگارهای الکترونیکی و محصولات جایگزین نیکوتین (به‌عنوان مثال، آدامس) وجود دارد. این ماده استنشاق یا بلعیده می‌شود و متعاقباً در خون جذب می‌شود. این آزمایش، نیكوتین و محصول تجزیه اولیه آن (متابولیت) كوتینین را در خون، ادرار، بزاق یا مو تشخیص داده و یا اندازه گیری می‌كند. نیکوتین توسط کبد به بیش از ۲۰ ترکیب متابولیزه می‌شود که از طریق ادرار از بدن دفع می‌شود. استفاده از تنباکو و نیز قرار گرفتن در معرض دود توتون می تواند غلظت نیکوتین و کوتینین را در بدن افزایش دهد. 

با استفاده از محصولات جایگزین نیکوتین مانند آدامس‌های نیکوتین و همچنین استفاده از بخار نیکوتین بدون دود (سیگارهای الکترونیکی) سطح خونی نیکوتین نیز افزایش می‌یابد. در مقادیر زیاد، نیکوتین می‌تواند سمی باشد. استعمال طولانی مدت محصولات دخانیات می‌تواند خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرطان ریه، سرطان دهان، بیماری مزمن انسدادی ریه، سکته مغزی، بیماری‌های قلبی و عفونت‌های تنفسی را افزایش دهد. استفاده طولانی در طی سال‌ها از دخانیات بدون دود همچنین خطر ابتلا به سرطان دهان (گونه‌ها، لثه‌ها و لب‌ها) را افزایش می‌دهد. مصرف طولانی مدت دخانیات می تواند آسم را بدتر کرده و به ایجاد لخته خون کمک کند. 

در زنان باردار، سیگار کشیدن می‌تواند رشد کودک در حال رشد را مختل کرده و منجر به تولد نوزادانی با وزن کم شود. كوتینین معمولاً آزمایش انتخابی برای بررسی مصرف دخانیات یا قرار گرفتن در معرض دود توتون است زیرا پایدار است و فقط هنگام متابولیزه شدن نیكوتین تولید می‌شود.

 نیمه عمر کوتینین در بدن بین ۷ تا ۴۰ ساعت است، در حالی که نیمه عمر نیکوتین بین ۱ تا ۴ ساعت است.

ممکن است همراه با آزمایشات نیکوتین، آزمایش خون و یا ادرار برای کوتینین نیز درخواست شود. در برخی موارد، متابولیت‌های دیگر نیکوتین، مانند نیکوتین-1'-N-اکسید، ترانس-3'-هیدروکسی کوتینین، یا نورنیکوتین، یا سایر مواد شیمیایی توتون و تنباکو، مانند آنابازین در ادرار، نیز ممکن است آزمایش شوند.

 وجود آنابازین در ادرار یک شخص نشان می‌دهد که فرد به طور فعال از یک محصول دخانیاتی استفاده می‌کند، زیرا این ماده در محصولات جایگزین نیکوتین تجاری، مانند پچ (patch) وجود ندارد. وجود نیکوتین یا کوتینین در نمونه یک فرد ممکن است نشان دهنده استفاده از محصولات تنباکو یا نیکوتین یا قرار گرفتن در محیطی باشد که دود توتون استنشاق شود. آزمایش ممکن است در موارد مختلفی برای بررسی استفاده احتمالی از محصولات دخانی مانند برنامه‌های ترک سیگار، معاینات اولیه برای استخدام احتمالی و ارزیابی متقاضیان بیمه سلامت یا عمر استفاده شود. در موارد مشکوک به مسمومیت با نیکوتین نیز ممکن است آزمایش نیکوتین و کوتینین انجام شود. مسمومیت با نیکوتین به‌صورت مصرف یا مواجهه‌ی حاد با دوزهای بالای آن، از جمله در صورت مصرف قرص‌ها یا صمغ نیکوتین در کودک به‌ندرت اتفاق می‌افتد، اما در صورت وقوع نیاز به مراقبت‌های پزشکی فوری دارند.