سنگ کلیه توده‌های کوچک و سختی است که در کلیه‌ها تشکیل می‌شود. در آزمایش سنگ کلیه از یک یا چند روش آزمایش برای بررسی و تعیین ترکیب سنگ استفاده می‌شود. این کار به منظور کمک به شناسایی علت ایجاد سنگ و در صورت امکان جلوگیری از تشکیل سنگ‌های بیشتر انجام می‌شود.

کلیه‌ها بخشی از دستگاه ادراری هستند. دستگاه ادراری همچنین از دو حالب، مثانه و مجرای ادرار نیز تشکیل شده است. کلیه‌ها مواد زائد موجود در خون را فیلتر کرده و ادرار تولید می‌کنند که از طریق حالب‌های لوله ای شکل از کلیه‌ها به مثانه منتقل می‌شود و سپس ادرار از طریق مثانه و از مجرای ادرار خارج می‌شود. این یک فرآیند مداوم فیلتراسیون مواد زائد، تولید ادرار و دفع آن است. 

سنگ‌های ادراری بطور معمول در کلیه تشکیل می‌شوند و می‌توانند باعث ایجاد مشکل شوند زیرا به اندازه کافی بزرگ شده و مانع جریان ادرار می‌شوند یا از جای خود خارج شده و حرکت کرده و از کلیه از طریق حالب شروع به پائین رفتن می‌کنند، جایی که باعث انسداد موقت و کشش، تحریک و یا آسیب رساندن به دیواره‌های حالب می‌گردند. حرکت سنگ می‌تواند دردی ناگهانی و شدید ایجاد کند که ممکن است متناوب یا مداوم باشد. بسیاری از سنگ‌ها سرانجام از طریق ادرار از بدن خارج می‌شوند، اما برخی از آن‌ها خیلی بزرگ هستند یا شکل آنها بسیار نامنظم است تا بتوانند از بدن خارج شوند. سنگ‌های بسیار بزرگ، که به طور معمول نمی‌توانند از کلیه به حالب منتقل شوند، و نیز سنگ‌های کوچکتری که وارد مجاری حالب می‌شوند اما از آن‌ها عبور نمی‌کنند، به نوعی درمان (جراحی) نیاز دارند.

ممکن است لازم باشد سنگ با جراحی برداشته شود، غالباً از دستگاه‌هایی استفاده می‌شود که از مجرای ادرار و مثانه به محل سنگ منتقل می‌شوند. برای برخی از سنگ‌ها می‌توان سنگ را در محل خود با استفاده از امواج ضربه‌ای هدف قرار داد. به این فرآیند سنگ شکنی خارج از بدن (با استفاده از امواج) گفته می‌شود.

ذرات و قطعات کوچک‌تر باقی‌مانده می‌توانند از طریق دستگاه ادراری عبور کنند. سنگ‌ها به چند دلیل ممکن است ایجاد شوند، اما بیش‌ترین علت آن این است که غلظت زیادی از یک ماده شیمیایی خاص در ادرار وجود دارد که نمی‌تواند به‌صورت محلول باقی بماند و رسوب می‌کند و بلورها را تشکیل می‌دهد. این مسئله همچنین می‌تواند هنگامی رخ دهد که فرد به طور مزمن مقدار کافی مایعات دریافت نمی‌کند و در نتیجه ادرار بسیار غلیظ تولید می‌کند.

بسته به میزان و نوع متبلور شدن مواد و محل تشکیل آن، سنگ کلیه ممکن است گرد، تیز و مواج یا نامنظم با شاخه باشد (اصطلاحاً شاخ گوزنی نامیده می‌شود). 

اندازه آن می‌تواند از دانه شن تا بزرگ‌تر از یک توپ گلف باشد. ترکیب سنگ بستگی به فراوانی بیش از حد مواد شیمیایی موجود در ادرار دارد. سنگ  ممکن است فقط دارای یک ترکیب شیمیایی باشد یا مواد شیمیایی مختلفی در لایه‌های مختلف آن وجود داشته باشد.

براساس گزارشات موسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی، حدود 11٪ از مردان و 6٪ از زنان در ایالات متحده حداقل یک بار در زندگی خود دچار سنگ کلیه می‌شوند. در ایالات متحده، بیش از نیم میلیون نفر هر ساله با سنگ کلیه به اورژانس، و حدود یک میلیون نفر به پزشک خود مراجعه می‌کنند. 

چگونه نمونه برای آزمایش جمع‌آوری می‌شود؟

پزشک یا آزمایشگاه معمولاً یک ظرف تمیز و یک دستگاه صافی که دارای مش ریز است، در اختیار شما قرار می‌دهد. شما باید تمام ادرار خود را از طریق مش ریز فیلتر کنید. این ضروری است زیرا راهی برای تعیین دقیق زمان عبور سنگ از مجاری ادراری وجود ندارد. سپس مش را از نظر وجود ذرات جامد معاینه می‌کنید، به خاطر داشته باشید که سنگ‌ها به راحتی قابل دیدن هستند (به اندازه دانه‌های شن کوچک می‌باشند).

در صورت یافتن سنگ، آن را در ظرف تمیز قرار داده و اجازه دهید تا خشک شود و طبق دستورالعمل به آزمایشگاه تحویل دهید. به سنگ چیزی مانند دستمال کاغذی یا نوار اضافه نکنید، زیرا این کار انجام آزمایش را دشوار می‌کند. اگر در بیمارستان هستید، پرسنل پزشکی نمونه‌ی ادرار را فیلتر می‌کنند. برای بدست آوردن سنگ کلیه‌ای که برای عبور ازمجاری خیلی بزرگ است، پزشک با کمک عمل جراحی اقدام به برداشتن آن می‌کند.

آیا برای اطمینان از کیفیت نمونه به آماده سازی آزمایشی نیاز است؟

هیچ‌گونه آمادگی لازم نیست. فقط  فیلتر جمع‌آوری باید موجود باشد.