آمونیاک
اسامی مترادف
نام‌های رسمی
چرا آزمایش انجام می شود؟
برای تشخیص سطح بالای آمونیاک در خون که ممکن است در اثر بیماری شدید کبدی، نارسایی کلیه یا برخی اختلالات ژنتیکی نادر ایجاد شده باشد؛ همچنین برای کمک به بررسی علت تغییرات در رفتار و هوشیاری و نیز برای کمک به تشخیص انسفالوپاتی کبدی یا سندرم ری، از این آزمایش استفاده می‌شود.
چه زمانی باید آزمایش انجام شود؟
- هنگامی که کسی در اثر بیماری کبد یا نارسایی کلیه یا بدون آن‌ها دچار تغییرات ذهنی یا اغما شود.
- هنگامی که یک نوزاد تازه متولد شده دچار استفراغ مکرر و بی‌حالی فزاینده می‌شود.
- هنگامی که کودک در حین بهبودی از یک بیماری ویروسی مانند آنفولانزا یا آبله مرغان دچار استفراغ مداوم و خواب آلودگی غیرمعمول است.
نمونه مورد نیاز
نمونه خونی که از ورید بازویی گرفته می‌شود.
آیا برای انجام این تست به آمادگی خاصی نیاز است؟
خیر.
شرح آزمایش
آمونیاک یک ماده زائد است که در درجه اول توسط باکتری‌های روده هنگام هضم پروتئین تولید می‌شود. در صورتی که به‌طور مناسب از بدن پاک‌سازی نشود، آمونیاک اضافی می‌تواند در خون تجمع یابد. این آزمایش میزان آمونیاک خون را اندازه‌گیری می‌کند.
آمونیاک موجود در خون به‌صورت معمول به کبد منتقل می‌شود و در آنجا به دو ماده به نام‌های اوره و گلوتامین تبدیل می‌شود. سپس اوره به کلیه‌ها منتقل شده و در آنجا از طریق ادرار دفع می‌شود. اگر این "چرخه اوره" تجزیه آمونیاک را کامل نکند، آمونیاک در خون جمع می‌شود و می‌تواند از خون به مغز منتقل گردد.
آمونیاک برای مغز سمی است. به‌عنوان مثال هنگامی که عملکرد کبد به دلیل اختلالاتی مانند سیروز یا هپاتیت به‌طور قابل توجهی کاهش می‌یابد، آمونیاک و سایر ترکیبات فرآوری شده توسط کبد می‌توانند در مغز تجمع یافته و باعث ایجاد حالتی به نام انسفالوپاتی کبدی شوند.
انسفالوپاتی کبدی باعث تغییرات ذهنی و عصبی می‌شود که می‌تواند منجر به گیجی، فقدان جهت‌یابی (اختلال در وقوف به زمان، مکان و شخص)، خواب آلودگی و در نهایت به حالت اغماء و حتی مرگ منجر شود.
نوزادان و کودکان با افزایش سطح آمونیاک ممکن است مرتبا استفراغ کنند، تحریک پذیر باشند و به‌طور فزاینده‌ای بی‌حال شوند. اگر بدون درمان رها شوند ممکن است تشنج را تجربه کنند، در تنفس مشکل داشته باشند و به اغماء بروند.
مشکلات مربوط به فرآوری آمونیاک می‌تواند از شرایط زیر ناشی شود:
۱. بیماری شدید کبدی – آسیب، توانایی کبد در فرآوری آمونیاک را محدود می‌کند. افزایش ناگهانی در سطح آمونیاک ممکن است در افراد مبتلا به بیماری کبدی پایدار، به‌ویژه پس از یک رویداد تحریک کننده مانند خونریزی دستگاه گوارش یا عدم تعادل الکترولیت، مشاهده شود.
۲. کاهش جریان خون به کبد – در این حالت آمونیاک کمتر قادر به رسیدن به کبد برای فرآوری است.
۳. سندرم ری – حالت نادری است که بر روی خون، مغز و کبد تأثیر می‌گذارد. به‌طور معمول باعث افزایش سطح آمونیاک و کاهش گلوکز می‌شود. این بیماری در درجه اول کودکان و بزرگسالان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در بیشتر موارد به دنبال یک عفونت ویروسی مانند آنفولانزا یا آبله مرغان ایجاد می‌شود. کودکانی که به آن‌ها آسپرین می‌دهند در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
۴. نارسایی کلیوی (رنال) – در این حالت کلیه‌ها قادر نیستند بدن را به طور موثر از اوره پاک کنند و این موضوع منجر به تجمع آمونیاک در خون می‌شود.
۵. اختلال ژنتیکی نادر مانند نقص در چرخه اوره - کمبود یکی از آنزیم‌های لازم برای تکمیل تبدیل آمونیاک به اوره نیز موجب تجمع آمونیاک در خون می‌شود.