آدنوزین دآمیناز آنزیمی است که باعث دآمینه شدن آدنوزین و تبدیل آن به اینوزین و داکسی اینوزین می‌شود. یکی از آنزیم‌های کلیدی در متابولیسم پورین است. برای درهم شکستن آدنوزینِ مواد غذایی و نیز چرخه‌ی اسیدهای نوکلئیک در بافت‌ها ضروری است. نقش مهم این آنزیم در انسان نگهداری و توسعه‌ی سیستم ایمنی می‌باشد.

آنزیم فوق در بیماران مبتلا به نقص ایمنی شدید که یک سندروم اتوزمال مغلوب است وجود ندارد. آدنوزین اضافی از مسیرهای دیگری به محصولات مختلفی تبدیل می‌شود که تجمع این محصولات در سلول‌های مختلف باعث بروز مشکلاتی می‌شود. آدنوزین در این سلول‌ها به dATP، داکسی آدنوزین و S-آدنوزیل هموسیستین تبدیل می‌شود و در نتیجه مقدار این متابولیت‌ها در پلاسما افزایش می‌یابد. dATP به صورت آلوستریک عمل آنزیم ریبونوکلئوتید ردوکتاز را متوقف می‌کند. در اثر توقف عمل این آنزیم میزان مولکول‌های پیش ساز لازم برای سنتز DNA در سلول کاهش می‌یابد وسنتز DNA متوقف می‌شود.

با تزریق آنزیم آدنوزین دآمیناز به این بیماران، می‌توان آن‌ها را درمان کرد. این آنزیم در تکثیر و تمایز لنفوسیت‌های T نقش دارد. اندازه‌گیری آدنوزین دآمیناز در برخی از مایعات بدن برای تشخیص بیماری سل اهمیت دارد.

آدنوزین دآمیناز (ADA) پروتئینی است که توسط سلول‌های سراسر بدن تولید می‌شود و با فعال شدن لنفوسیت‌ها همراه است. لنفوسیت‌ها نوعی از گلبول‌های سفید هستند که در پاسخ ایمنی نسبت به عفونت‌ها نقش دارند. شرایطی مانند عفونت توسط مایکوباکتریوم توبرکلوزیس، که سبب تحریک سیستم ایمنی بدن می‌شوند، ممکن است باعث تولید مقادیر بیشتری ADA در مناطقی شود که باکتری وجود دارد. این آزمایش میزان آدنوزین دآمیناز موجود در مایع پلور را اندازه گیری می‌کند تا به پزشک کمک کند تا عفونت سلِ پلور را تشخیص دهد.

پلور یا پرده‌ی جنب، غشایی است که حفره سینه و قسمت خارجی هر ریه را می‌پوشاند. مقدار کمی مایع پلور به طور مداوم برای روانکاری حرکت ریه‌ها در مقابل این غشاها و نیز حرکت غشاء‌ها روی همدیگر در هنگام استنشاق و بازدم تولید می‌شود. انواع شرایط و بیماری‌ها، از جمله عفونت، می‌تواند باعث التهاب پلور (پلوریت) گردد و منجر به تجمع بیش از حد مایع پلور (پلورال افیوژن) شود.

سل می‌تواند به ریه‌ها و پلورها منتقل شود و علائمی مانند درد قفسه سینه، سرفه مزمن و تنگی نفس ایجاد کند. از آنجا که این علائم ممکن است با انواع بیماری‌های دیگر نیز مشاهده شود، برای درمان صحیح فرد مبتلا، تعیین هر چه سریع‌ترعلت بیماری ضروری است. تشخیص مایکوباکتریوم در مایع پلور می‌تواند مشکل باشد زیرا ممکن است حجم زیادی مایع وجود داشته باشد در حالی‌که تعداد بسیار کمی باکتری در آن وجود داشته باشد. اگرچه آزمایش ADA اختصاصی نیست و جایگزین کشت برای تشخیص سل نمی شود، حتی اگر تعداد باکتری‌ها بسیار کم باشد می‌تواند مثبت باشد و می‌تواند به‌عنوان آزمایش کمکی برای تعیین اینکه آیا سل منبع احتمالی علائمِ بیمار است، استفاده شود.

چگونه نمونه برای آزمایش جمع آوری می شود؟

یک نمونه از مایع پلور با استفاده از روشی به نام توراسنتز توسط پزشک به کمک سرنگ و سوزن جمع‌آوری می شود. به ندرت، سایر نمونه‌های مایع بدن، مانند مایع صفاقی یا مغزی نخاعی، با استفاده از روش‌های خاص بسته به نوع مایعات جمع‌آوری می‌شوند.

تفسیر نتایج تست

اگر ADA به صورت واضح در مایع پلور فردی با علائم توبرکلوزیس افزایش داشته باشد (معمولا بیشتر از ۴۰ واحد در لیتر) احتمال دارد که فرد مبتلا به عفونت مایکوباکتریوم توبرکلوزیس در پلور باشد این موضوع به‌ویژه وقتی مصداق دارد که در محل سکونت فرد مورد نظر شیوع بیماری سل بالا باشد. 

هنگامی که میزان شیوع سل در یک منطقه پایین است، افزایش سطح ADA ممکن است به دلایل دیگری مانند کانسر(بویژه لنفوما)، سارکوئیدوزیس، آرتریت روماتوئید، و یا لوپوس باشد. در فرد بیماری که سطح ADA پایین است، بعید است که در مایع پلور ویمایکوباکتریوم توبرکلوزیس وجود داشته باشد ولی عفونت در سایر قسمت‌های بدن رد نمی‌شود. اگر ADA به طور محسوس در مایعات سایر نقاط بدن مانند مایع پریتوان و یا مایع مغزی نخاعی افزایش داشته باشد، احتمال وجود توبرکلوزیس در این مناطق از بدن افزایش می یابد. در مورد مایع پلور در تشخیص مایکوباکتریوم توبرکلوزیس یک مشکل وجود دارد و آن حجم زیادی از مایع ولی تعداد کم باکتری موجود در آن است. تست ADA قطعی نیست ولی تست سریعی است و حتی در صورت وجود تعداد کم باکتری هم می‌تواند مقدار این آنزیم افزایش داشته باشد.